Mikołaj Lech
rzecznik patentowy
Przeniesienie praw autorskich do logo. Dlaczego to ważne?
Znasz powiedzenie „nie buduje się domu na nie swojej ziemi”? Strategicznie powinieneś mieć pełną własność firmowego logo. Podpisałeś z twórcą umowę o dzieło, która tych kwestii nie reguluje? W takim razie on nadal ma pełną władzę nad swoimi projektami. To, że opłaciłeś mu fakturę nie ma żadnego znaczenia.
Utrzymywanie takiego stanu jest niebezpieczne, ponieważ taka osoba może:
- przenieść majątkowe prawa autorskie do logo na kogoś innego;
- stworzyć podobny projekt dla Twojej konkurencji;
- zażądać od Ciebie opłat za korzystanie z jego dzieła;
- zakazać Ci posługiwania się logotypem;
- unieważnić Twój zastrzeżony znak towarowy.
Do naszej kancelarii patentowej zwracali się o pomoc Klienci, którzy mieli dowody na przekazanie tych praw. Było to jednak zawsze oświadczenie w mailu, wiadomości na komunikatorze czy jako adnotacja na fakturze. W świetle przepisów jest to nieskuteczne. To musi być pisemna umowa:
Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Art. 53 ustawy o pr. aut. i prawach pokrewnych
Kiedy powstają prawa autorskie do logo firmy?
Potrzeba do tego naprawdę niewiele. Twórca nie musi mieć ani specjalnej wiedzy ani umiejętności. Wystarczy, że narysuje szkic logo na papierowej chusteczce. Chodzi o to, aby urzeczywistnił swoją wizję i utrwalił w jakiejkolwiek formie.
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.
Art. 1 ust 3 ustawy o pr. aut. i prawach pokrewnych
Często zdarza się, że prezes ma pomysł na logotyp dla swojej firmy. Przesyła więc do projektanta rysunki. Ten na ich podstawie tworzy finalną wersję. Uważam, że w takim przypadku mamy do czynienia ze słowotwórczością. Warto zadbać wtedy o to, aby mieć na to dowody (np. w postaci korespondencji mailowej).
Czym jest utwór?
Utwór w rozumienia prawa autorskiego to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
W tym co napisałem kluczowy jest ten indywidualny charakter. Chodzi o to, aby w danym dziele można było dostrzec „odcisk palca” artysty. Czyli musi mieć ono w sobie coś charakterystycznego. A to nie takie pewne przy projekcie, który jest minimalistyczny czy też banalnie prosty. W efekcie nie wszystko co przygotuje Ci twórca będzie uznane za utwór.
Dziś panuje moda na minimalizm. Logotypy wielu marek odzierane są z sygnetów czy jakichkolwiek zapadających w pamięć elementów. Śmiem twierdzić, że te po prawej nie kwalifikują się do miana utworów.
Komu przysługują prawa autorskie do logo?
Na ogół posiada je sam twórca. Jeżeli jednak jest on zatrudniony jako grafik na umowę o pracę, to z mocy ustawy należą one do jego pracodawcy (np. agencji reklamowej). To ważne o tyle, że jeżeli chcesz je przenieść na siebie umową, to musisz ustalić z kim ją podpisać. I teraz jeżeli dochodzi do sporu, to będziesz musiał udowodnić:
- kto opracował dane dzieło;
- na jakiej podstawie masz wyłączne prawo do korzystania z niego.
Umowa o przeniesienie praw autorskich majątkowych do logo.
Na co zwrócić uwagę?
W internecie możesz znaleźć masę darmowych wzorów umów. Jedne są lepsze, drugie gorsze. Pamiętaj jednak, że to od ich treści będzie zależeć w jakim stopniu będziesz mógł korzystać z utworu.
Jak za chwilę przeczytasz jest wiele niuansów, na które musisz zwrócić uwagę. O ile nie chcesz popełnić na tym etapie błędu skorzystaj z pomocy rzecznika patentowego.
Dalsza część artykułu pod formularzem.
Czego dokładnie dotyczy umowa?
To elementarna kwestia, która nie powinna budzić żadnej wątpliwości. Ten dokument powinien nie tylko wymieniać rodzaj utworu (czyli np. logo), ale dokładnie wskazywać jak ono wygląda. Robi się to dodając załączniki w formie wydruków. Może to być nawet cała księga znaku (tzw. brand book).
Umowa może obejmować również inne projekty graficzne:
- etykiety na produkty,
- ulotki reklamowe,
- grafiki na social media.
Ciekawostka:
Czasami prawnicy starają się w takich umowach uregulować kwestie własności nazwy firmy. Teoretycznie może ona być utworem, ale zdarza się to skrajnie rzadko. Pojedyncze słowo to po prostu zbyt prosta forma (podobnie jak minimalistyczne logo), aby była godna takiej ochrony. Tak orzekły sądy w sprawie jogurtu JOGI, portalu POLAK POTRAFI czy nazwy zespołu muzycznego PAPA DANCE.
Kiedy następuje przeniesienie majątkowych praw autorskich?
To jest szalenie ważna kwestia. Znów nie może to budzić żadnej wątpliwości. Da się to uregulować na kilka sposobów. Możesz stać się ich właścicielem z dniem:
- podpisania umowy,
- opłacenia faktury za usługę czy
- zaakceptowania projektu graficznego.
Czy osobiste prawa autorskie da się sprzedać?
Autorskie prawa osobiste są niezbywalne. Jest to w szczególności prawo do podpisania utworu swoim imieniem i nazwiskiem. Przykładowo kupując obraz Van Gogha nie możesz twierdzić, że Ty go stworzyłeś. 🙂
Możesz jednak związać ręce twórcy i w umowie zapisać, że to Ty będziesz te prawa wykonywał.
Przy zachowaniu zasady niezbywalności praw osobistych dopuszczalne jest zrzeczenie się przez twórcę wykonywania części tych praw na rzecz osób trzecich, w tym przedsiębiorców.
Wyrok SA w Warszawie z 14.05.2007 r. (sygn. akt I ACa 668/06).
Czy za przeniesienie praw autorskich trzeba zapłacić twórcy
Temat ten warto poruszyć z grafikiem zanim przystąpi do pracy. Osobiście jestem zwolennikiem, aby już na tym etapie pokazać mu treść umowy, która będzie maksymalnie skrojona pod Ciebie. Przekazanie praw autorskich może nastąpić odpłatnie lub nieodpłatnie. Informacja taka musi się znaleźć w umowie.
Zapis o niej może brzmieć na przykład tak:
Autor oświadcza, że z chwilą zawarcia umowy przenosi nieodpłatnie na Nabywcę autorskie prawa majątkowe do Utworu.
albo
Z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych Autorowi przysługuje honorarium w wysokości X złotych.
W przypadku braku tej informacji może spotkać Cię niemiła niespodzianka. Za jakiś czas twórca logo będzie miał prawo odezwać się w sprawie swojego wynagrodzenia.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.
Art. 45 ust. o pr. aut. i prawach pokrewnych
Ile kosztuje przeniesienie praw autorskich?
Często autor dolicza do regularnej kwoty za stworzenie logo 20-30%. Nie ma jednak tutaj sztywnych zasad i wszystko zależy od tego jak się dogadacie.
A może wystarczy Ci tylko licencja?
Twórcy, którzy mają dużą świadomość prawną mogą swoje stawki uzależniać od tego jak będziesz daną grafikę wykorzystywać. Z ich punktu widzenia lepszym rozwiązaniem jest licencja do korzystania z logo. Dzięki temu nadal są jego właścicielami. Z pewnością będzie to też dla Ciebie tańsze.
Jakie wskazać pola eksploatacji utworu?
Pola eksploatacji określają w jaki sposób możesz z logo korzystać. Najprościej byłoby wskazać, że chodzi o wszystkie pola eksploatacji. Niestety taki zapis może być uznany za nieważny.
W ustawie o prawie autorskim zostały wymienione przykładowe pola eksploatacji:
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Art. 50 ustawy o pr. aut. i prawach pokrewnych
Prawa zależne a modyfikacja utworu – czy pamiętasz o nich?
Wygląd Twojego logotypu będzie się zmieniał z czasem. To będzie lekkie odświeżenie albo poważny rebranding. Jest to naturalne zjawisko. Spójrz na historię słynnej kuli marki Pepsi (Pepsi Globe):
Jeżeli chcesz dokonać takich modyfikacji logo, to w umowie musi znaleźć się na to zgoda autora. W innym przypadku tylko on będzie mógł dokonywać wszelkich poprawek.
>> Pobierz odcinek | Zobacz wszystkie odcinki
>> Odsłuchaj na: Apple Podcast | Spotify | YouTube
Czy można zarejestrować prawa autorskie?
Nie. Autor chroniony jest z mocy ustawy bez konieczności rejestracji i płacenia za to.
Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Brak tego formalizmu robi się jednak problemem, kiedy dochodzi do sporu. W takiej sytuacji musisz przedstawić dowody, że tobie przysługują te prawa. W przypadku logo najlepiej mieć oryginał umowy.
Zobacz również:
Prawa autorskie a znak towarowy – jaka jest różnica?
Zastrzegając nazwę i logo w Urzędzie Patentowym zyskujesz pewność prawną. W rejestrze widać jaki jest zakres Twojego monopolu prawnego. Będziesz tam widniał jak właściciel tego prawa ochronnego. Jeżeli dojdzie do sporu wystarczy, że pokażesz świadectwo rejestracji. To coś na kształt aktu notarialnego. Choć będziesz musiał uiścić określone opłaty urzędowe, to w perspektywie czasu zyskasz eliminując ryzyko sporów.
Ochrona z tytułu praw autorskich jest co prawda darmowa, ale to równocześnie ich wada. Skoro nie jest odnotowane w żadnym rejestrze komu one przysługują, musisz mieć na to dowody. Finalnie może się jednak okazać, że ani nazwa ani logo się do tego nie kwalifikują. A wtedy nie mamy do czynienia z naruszeniem praw autorskich. Przykładem jest historia logo zespołu Kombi.
Samo użycie prostego polskiego słowa „KOMBI” w żadnym wypadku nie może być zakwalifikowane jako dzieło literackie. Graficzne przedstawienie słowa w lekko stylizowanej czcionce nie może być uznane za dzieło sztuki. Stylizacja całego logotypu jest na tyle prosta, że mogłaby być stworzona przez każdego i nie wykazuje żadnej autonomicznej wartości twórczej. (…) Logo to nie może zostać zakwalifikowane jako „utwór” w myśl prawa autorskiego.
Decyzja EUIPO 14 333 C z dnia 28/04/2020
Kiedy grafik może Ci unieważnić znak towarowy?
Jeżeli zastrzeżone logo, narusza przysługujące mu prawa autorskie. Tak się stanie, jeżeli zgłaszający ani nie miał na to jego zgody, ani nie posiada w ręku umowy przenoszącej na niego te prawa. Innymi słowy, jeżeli po latach pokłócisz się z taką osobą, może Ci wyrządzić potężną szkodę. Na złożenie wniosku o unieważnienie ma 5 lat. Takie narzędzia przyznaje mu prawo własności przemysłowej.
Co daje rejestracja marki w Urzędzie Patentowym?
Korzyści z zastrzeżenia logo w Urzędzie Patentowym
#1 Stajesz się realnym właścicielem marki
Po przejściu procedury rejestracyjnej otrzymasz świadectwo ochronne. Dokument ten potwierdza, że masz prawa do logo.
#2 Uniemożliwiasz działanie trolli patentowych
Trolle patentowe monitorują, jakie firmy nie chronią swoich marek. Następnie zgłaszają je na siebie i wykorzystują to do szantażu. Żądają odkupienia znaku towarowego za gigantyczne pieniądze.
#3 Zyskujesz prawo do używania symbolu ®
Charakterystyczna litera R w kółku jest przeznaczona wyłącznie dla oznaczeń chronionych w Urzędzie Patentowym. Dla wielu konsumentów symbol ten świadczy o lepszej jakości produktów.
#4 Szybko zablokujesz nieuczciwą konkurencję w Internecie
Portale takie jak Allegro, Facebook czy Amazon kładą ogromny nacisk na przestrzeganie praw z rejestracji marki. Wystarczy skan świadectwa, a sporna oferta lub post zostanie usunięta w ciągu dosłownie kilku godzin.
#5 Łatwiejsze egzekwowanie praw
W przypadku naruszenia logo przez inną firmę, posiadanie zarejestrowanego znaku ułatwi Ci egzekwowanie swoich praw. Możesz m.in. żądać wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści przez naruszyciela.
Silna ochrona logo, czyli współpracuj z grafikiem i rzecznikiem patentowym
Logotyp, który ma bogatą szatę graficzną można chronić i w Urzędzie Patentowym i prawem autorskim. Musisz mieć to jednak uregulowane na piśmie. W takim przypadku używanie logo o podobnym wyglądzie naruszy prawo.
Tworząc swoją grafikę współpracuj jednocześnie z grafikiem i rzecznikiem patentowym. Rzecznik patentowy wskaże Ci na co zwrócić uwagę, aby Twoją markę dało się zastrzec. Przygotuje również dla Was umowę o przeniesienie autorskich praw.
Spójrz na poniższe przykłady nieudanych zgłoszeń. Eksperci z EUIPO uznali, że te znaki, nawet z szata graficzną, są wprost opisowe.
Przeniesienie praw autorskich do logo. Podsumowanie
Posiadanie zarówno praw autorskich jak i rejestracji w Urzędzie Patentowym daje fantastyczną ochronę. Można powiedzieć, że te prawa idealnie się uzupełniają. Problem w tym, że wzajemnie na siebie negatywnie oddziaływują, o ile nie należą do tego samego podmiotu.
Moje doświadczenie pokazuje, że przedsiębiorcy bagatelizują obie te kwestie. Zmieniają zdanie, kiedy nieuchronnie czeka ich spór o markę firmy. Nagle błyskawicznie chcą robić zgłoszenie i szukają informacji kto opracował logo. Naturalnie chcą zrobić szybkie przeniesienie tych praw.
Jeżeli pojawia się presja czasu, to łatwo o błąd. Warto więc korzystać z pomocy rzecznika patentowego. Zyskasz wtedy pewność, że wszelkie formalności będą przeprowadzone prawidłowo.
Zobacz również:
- SME Fund 2024 – Jak skorzystać z dotacji na rejestrację znaku towarowego?
- Jak dostosować znak towarowy do rejestracji?
- Ile czasu potrzebuje Urząd Patentowy na rejestrację znaku?
- Czy można zastrzec logo firmy na os. fizyczną?
- Program Współpraca w Ochronie Praw a podróbki na Allegro
- Jak działają trolle od znaków towarowych?
- Zastrzeżenie domeny internetowej jako znak towarowy
- Jak zgłosić konto na Facebooku, które narusza prawo do marki?
FAQ
Ile kosztuje zastrzeżenie logo na Unię Europejską?
Formalnie polega to na zgłoszeniu znaku towarowego w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Wysokość opłat uzależniona jest od tego ile wskażesz klas towarowych. To coś podobnego jak klasyfikacja PKD. W tym kontekście opłaty zaczynają się od 850 EUR.
Czy mogę samodzielnie zastrzec logo?
Tak. Każdy może dokonać zgłoszenia zarejestrowania logo jako znaku towarowego. Warto jednak zlecić wykonanie tego rzecznikowi patentowemu. Będziesz miał pewność, że dokumentacja zostanie prawidłowo przygotowana, a wszelkie terminy zachowane. O honorarium rzecznika patentowego piszę TUTAJ.
Co oznacza symbol ® (R w kółku) przy logo?
Symbol R w kółku ® to skrót od angielskiego słowa registered. Oznacza on, że nazwa lub logo, przy którym je umieszczono jest zarejestrowanym znakiem towarowym. Najczęściej znajduje się w prawym górnym bądź dolnym rogu logo. O tym jaka kara grozi za bezprawne używanie tego symbolu dowiesz się z tego artykułu.
